Xem nhiều video ngắn khiến não kém phát triển

Trong kỷ nguyên số, video ngắn bùng nổ trở thành xu hướng mạnh mẽ trên khắp các nền tảng như TikTok, Instagram Reels, Facebook Shorts. Từ bạn trẻ cho đến người trưởng thành, mỗi ngày đều “tiêu thụ” hàng chục, thậm chí hàng trăm clip vài giây, lướt không ngừng nghỉ. Nhưng ít ai dừng lại để tự hỏi: “Liệu thói quen này có ảnh hưởng gì tới trí nhớ, khả năng tập trung hay sự phát triển của não bộ về lâu dài?”

Có rất nhiều ý kiến, tranh luận xoay quanh tác động của video ngắn. Một số cho rằng đó là cách giải trí đơn giản, giảm stress. Số khác lại cảm thấy trí nhớ của mình sa sút, khó tập trung, hay quên, đầu óc phân tán sau một thời gian dùng mạng xã hội quá nhiều.

Bài viết này sẽ cùng bạn bóc tách dòng chảy xu hướng, phân tích các bằng chứng khoa học và chia sẻ kinh nghiệm thực tế để trả lời thấu đáo câu hỏi: “Xem nhiều video ngắn liệu có khiến não bộ, đặc biệt là trí nhớ, bị tổn hại không?”

Xu hướng video ngắn: Chúng ta đã và đang bị cuốn vào vòng xoáy như thế nào?

Không thể phủ nhận, video ngắn đã thay đổi toàn diện cách con người giải trí, tiếp nhận thông tin và “nhấn nút cảm xúc” nhanh hơn bao giờ hết. Bằng thao tác lướt nhẹ, một nội dung đủ hài hước, giật gân hay ý nghĩa cũng chỉ gói gọn trong 15-30 giây. Dù bạn đang chờ xe buýt, ăn cơm, trước giờ ngủ hay nghỉ giải lao giữa buổi làm việc, video ngắn len lỏi vào mọi ngóc ngách cuộc sống.

Bởi lượng thông tin quá lớn, nền tảng thông báo liên tục, não bộ liên tục được “kích thích” bằng các hình ảnh, âm thanh, các điểm nhấn thú vị mới mẻ. Điều này khiến thói quen tập trung vào một chủ đề dài trở nên khó khăn hơn. Nhiều người trẻ thậm chí thừa nhận mình rất khó ngồi học, đọc sách hoặc làm việc tập trung sau thời gian dài “chìm đắm” trong guồng máy video ngắn, liên tục bị cuốn theo những điều mới lạ từng giây từng phút.

Tại sao người ta lại “nghiện” video ngắn? Vì nó đánh đúng vào điểm yếu của não bộ: thích cái mới, lười tư duy sâu, thích phần thưởng nhanh. Trạng thái này dễ khiến chúng ta dần lệ thuộc, thậm chí “lười suy nghĩ”, hình thành thói quen tư duy nông, ghi nhớ kém, khó tiếp nhận kiến thức chuyên sâu.

Tác động thực sự tới trí nhớ và não bộ

Bộ não con người có khả năng hấp thụ và lưu trữ thông tin tuyệt vời, nhưng chỉ khi được rèn luyện đúng cách. Khi bạn tiêu thụ quá nhiều nội dung ngắn, não sẽ dần quen với việc chuyển đổi sự chú ý liên tục, không còn đủ thời gian để xử lý sâu, chuyển đổi thông tin tạm thời thành ký ức dài hạn.

Một số nghiên cứu của Đại học California (Mỹ) đã chỉ ra, việc chuyển đổi giữa nhiều nội dung rời rạc làm giảm hiệu suất hoạt động vùng hồi hải mã (hippocampus) – bộ phận quan trọng chịu trách nhiệm chuyển trí nhớ ngắn hạn thành dài hạn. Não bộ không kịp lưu trữ, thông tin mới chưa định hình đã bị thay thế liên tục, dẫn tới cảm giác “đã xem nhưng không nhớ”, “biết nhưng chẳng đọng lại gì”.

Khi so sánh với việc đọc sách, nghe podcast hoặc xem tài liệu dài hơi, người thường xuyên xem video ngắn dễ có xu hướng:

– Khó ghi nhớ chi tiết sự kiện, nội dung phát sinh trong ngày.

– Giảm hẳn khả năng tập trung khi phải học hoặc làm việc chuyên môn.

– Dễ cảm thấy đầu óc “lơ mơ”, hay quên, thậm chí có dấu hiệu “suy giảm trí nhớ tức thời”.

Không ít trường hợp thú nhận mình “xem cả trăm video nhưng chỉ nhớ được 1-2 cái thú vị hoặc hài hước nhất”. Đây là hệ quả của việc não bộ chỉ ưu tiên những điều gây sốc, mới lạ, còn những kiến thức quan trọng lại bị “lọc bỏ”.

Bên cạnh đó, việc tiêu thụ nội dung tách biệt, đứt quãng sẽ “tước đoạt” cơ hội phát triển tư duy logic, ghi nhớ mạch lạc, giải quyết vấn đề ở mức độ sâu. Bộ não dần thích nghi với “công việc nhẹ”, các kết nối thần kinh dài hạn bị teo tóp, dẫn tới nguy cơ suy giảm trí nhớ, giảm khả năng học tập và làm việc hiệu quả về lâu dài.

Video ngắn có đang làm tổn hại trí nhớ?

Các nghiên cứu đăng tải trên tạp chí Nature Communications (2023) đã xác nhận, nhóm đối tượng sử dụng video ngắn nhiều hơn 1 tiếng/ngày có chỉ số chú ý và trí nhớ thấp hơn 18% so với nhóm chủ động đọc sách hoặc nghe podcast cùng độ tuổi.
Một cuộc điều tra của Đại học Yale (Mỹ) cũng kết luận: Người xem video ngắn thường xuyên có xu hướng giảm kiên nhẫn, khó tập trung và hay quên thông tin vừa mới tiếp nhận. Thậm chí, các nhà khoa học còn gọi hiện tượng này là “hội chứng nắm bắt đứt quãng” – tức là não đã quen với nhịp sống vội vàng, chỉ tiếp nhận cái “bề nổi”, bỏ qua chiều sâu, chiều dài của vấn đề.

Chị Lan (nhân viên văn phòng, TP.HCM) chia sẻ: “Thời gian work-from-home mình thường xem TikTok để giải trí, càng ngày càng lướt nhiều mà không kiểm soát. Dần dần, mình nhận ra đọc một trang sách cũng thấy khó, làm báo cáo cứ quên ý chính. Mình phải tự lập thời gian biểu mới giảm được thói quen đó, giờ trí nhớ và sự tập trung đã cải thiện rõ rệt.”

Nhiều chuyên gia thần kinh học khuyên: Nếu bạn cảm thấy quá phụ thuộc vào video ngắn, dễ xao nhãng, hay quên – đó là dấu hiệu não bộ bạn đang kêu cứu!

So sánh với nhóm ít sử dụng video ngắn

Người ít sử dụng video ngắn thường có các đặc điểm:

– Ghi nhớ thông tin rõ ràng, logic mạch lạc.

– Có thói quen đọc sách, chơi thể thao, rèn luyện kỹ năng tư duy sâu.

– Tập trung tốt hơn, xử lý công việc hoặc học tập hiệu quả.

Nhóm này ít gặp tình trạng hay quên, đã xem mà không nhớ, hoặc cảm giác “não mụ mị” như nhóm nghiện video ngắn. Sự khác biệt xuất phát từ việc não bộ họ được “tập gym” bằng các nội dung dài hơi, đa chiều, rèn luyện ghi nhớ liên tục.

Một số giải pháp thay thế lành mạnh được chuyên gia khuyến nghị gồm: đọc sách mỗi ngày, tham gia các hoạt động ngoài trời, chơi trò chơi trí tuệ, thực hành thiền chánh niệm hay học kỹ năng mới. Những hoạt động này vừa giúp làm mới não bộ, vừa gắn kết trí nhớ lâu dài.

Làm gì để bảo vệ trí nhớ trước “cám dỗ” video ngắn?

Đừng quá cực đoan! Video ngắn vẫn có thể đóng vai trò giải trí, cập nhật xu hướng nhanh nếu dùng đúng cách. Nhưng bạn tuyệt đối không nên dựa dẫm hoàn toàn vào loại hình nội dung này trong thời gian quá dài.

Một số lời khuyên hữu ích để bảo vệ trí nhớ:

– Đặt giới hạn thời gian xem video ngắn (chỉ 15-30 phút/ngày).

– Xen kẽ các hoạt động bổ ích như đọc sách, học ngoại ngữ, thể thao, sáng tạo cá nhân.

– Thực hành các kỹ thuật tăng cường trí nhớ: ghi chú tay, lập sơ đồ tư duy, áp dụng cách nhớ chủ động.

– Duy trì lối sống lành mạnh: ngủ đủ giấc, ăn uống khoa học, kiểm soát stress.

Nếu có dấu hiệu suy giảm trí nhớ nghiêm trọng, hãy chủ động tìm tới chuyên gia hoặc các chương trình hỗ trợ cải thiện nhận thức, kỹ năng tập trung.

Bảo vệ tương lai não bộ bắt đầu từ hôm nay!

Việc xem nhiều video ngắn thực sự có thể khiến trí nhớ, sự tập trung và khả năng xử lý thông tin của não bị ảnh hưởng tiêu cực nếu bạn không cân bằng hợp lý thói quen tiêu thụ nội dung.

Không nên loại bỏ hoàn toàn video ngắn, hãy sử dụng nó một cách chủ động, có kiểm soát. Thường xuyên rèn luyện trí nhớ thông qua các hoạt động ý nghĩa, kéo dài sự chú ý và tránh xa nhịp sống “ảo não”.

Mỗi cá nhân hãy tự đánh giá lại thói quen của mình. Trang bị kiến thức và kiên trì thay đổi để não bộ luôn khỏe mạnh, trí nhớ bền lâu!

Nếu bạn cảm thấy cần sự hỗ trợ, đừng ngần ngại tìm hiểu về các khóa học rèn luyện trí nhớ, kỹ năng tập trung hoặc chương trình tư vấn chuyên nghiệp.

Bảo vệ sức khỏe não bộ hôm nay chính là bảo vệ chất lượng cuộc sống mai sau. Hãy bắt đầu ngay từ hôm nay!