Bệnh béo phì có phải là yếu tố di truyền không ?

Béo phì đang ngày càng trở thành một vấn đề nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, tỉ lệ người thừa cân, béo phì liên tục gia tăng không chỉ ở người lớn mà còn ở trẻ nhỏ. Ngoài các hệ lụy như tiểu đường, huyết áp cao, vấn đề ngoại hình và tâm lý cũng khiến nhiều người đau đầu tìm giải pháp giảm cân lành mạnh. Một trong những thắc mắc phổ biến nhất hiện nay là: “Bệnh béo phì có phải hoàn toàn do di truyền?” Bài viết này sẽ giúp bạn trả lời, đồng thời chỉ ra điều mà các nhà khoa học đã phát hiện xoay quanh nguyên nhân béo phì, cũng như đưa ra hướng đi phù hợp cho bạn và gia đình.

Tầm nhìn tổng quan về béo phì và sự quan tâm xã hội

Thực tế cho thấy ngày càng nhiều người phải đối diện với chứng béo phì do thói quen ăn uống nhiều chất đạm mỡ, sử dụng thức ăn nhanh và lười vận động. Tuy nhiên, cũng không ít trường hợp dù tuân thủ chế độ ăn khoa học nhưng cân nặng vẫn tiệm cận mức béo phì. Từ đây nảy sinh một niềm tin mạnh mẽ rằng, nếu bố mẹ, người thân trong gia đình từng mắc béo phì thì bản thân cũng không thể tránh khỏi số phận tương tự. Việc tìm ra gốc rễ nguyên nhân (di truyền hay môi trường) tác động lên cân nặng tạo sức hút rất lớn, giúp chúng ta chủ động hơn trong phòng tránh và kiểm soát béo phì trong gia đình mình. Theo dòng ý này, giải đáp một cách khoa học sẽ giúp người đọc thấy được tiếng nói của chính mình bên trong vấn đề mà cả xã hội đang đề cao cảnh báo.

Béo phì có di truyền hay không? Dựa trên y học

Nhiều nghiên cứu lớn đã xác định sự tồn tại của yếu tố di truyền trong khả năng phát triển béo phì. Không thể phủ nhận, trẻ em sống trong các gia đình bố mẹ hoặc anh chị có tiền sử béo phì sẽ có xu hướng tích trữ mỡ thừa cao hơn. Các gene liên quan – nhất là FTO, MC4R, LEP, LEPR – là nguyên nhân khiến lượng mỡ trong cơ thể khó chuyển hóa hoặc tăng cảm giác thèm ăn mạnh hơn bình thường.

• Béo phì có tính chất “lai” gia đình: Anh chị em sinh đôi cùng trứng thường có xu hướng béo hoặc gầy đồng đều bất chấp môi trường nuôi dưỡng tách biệt – là bằng chứng về vai trò của di truyền.
• Người gốc Á tham gia lối sống phương Tây, dù yếu tố di truyền gần như không đổi, vẫn dễ tăng rủi ro mắc béo phì – thể hiện việc biến đổi lối sống chi phối phần lớn cân nặng dù yếu tố di truyền bẩm sinh không đổi.
• Gần 100 loại gene khác nhau được xác định là liên quan đề kháng insulin, giảm tiêu hao năng lượng và kích thích ăn uống – trong đó gene FTO thường gặp ở người tăng cân không rõ nguyên nhân.

Song hành với đó, các nghiên cứu cũng kết luận đa phần người mắc bệnh béo phì không hoàn toàn do gene quyết định! Khoảng 30–50% nguy cơ thuộc về bộ gene, phần còn lại, thuộc về yếu tố sai lệch trong lối sống thường ngày.

Yếu tố môi trường và thói quen sống ảnh hưởng thế nào?

Trong khi một người thừa hưởng gene tăng cân từ cha mẹ mình, điều này không xứng tỏ họ sẽ bắt buộc mắc béo phì nếu có chế độ ăn kiểm soát hiệu quả và luyện tập đều đặn ngay từ nhỏ. Yếu tố thuận lợi nhất khiến cân nặng tăng vọt chính là:

• Tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến, ngọt và nhiều béo
• Giảm hoạt động thể chất (thích dành thời gian xem TV, sử dụng thiết bị hiện đại,…)
• Xã hội công nghiệp với sự tiện lợi của đồ giao tận nhà khiến thói quen vận động giảm mạnh
• Nhịp sống hiện đại khiến tâm lý căng thẳng, chán nản dẫn tới tăng cảm giác thèm ăn vặt các thức “rác calor”

Có nhiều tài liệu thậm chí chỉ ra ngay cả trẻ nhỏ sinh ra “khỏe, gầy” trong gia đình có gen béo phì, nếu nuôi dạy trong môi trường có bữa ăn nhỏ gọn, thấp calorie, vận động thường xuyên thì tỷ lệ phát bệnh béo phì bằng hoặc thấp hơn so với nhóm không có gen này. Đây cũng là bằng chứng trực tiếp khẳng định béo phì là kết quả kết hợp giữa hai nhóm yếu tố.

Minh chứng cụ thể

Có những gia đình, bố mẹ gầy, nhưng con nhỏ lại quá cân – lý do là gì? Trong phần lớn các ca này, không phải yếu tố gene quyết định, mà là cách xây dựng khẩu phần bữa ăn giàu đạm béo, nhiều bánh kẹo hay thói quen khích lệ ăn uống vượt ngưỡng khiến trẻ hấp thụ lượng năng lượng “thừa phần”.

Mặt khác, rất nhiều trường hợp sinh ba, song sinh mà chỉ một hoặc hai người (dù có cùng bộ gene) mắc béo phì – “do môi trường” là yếu tố khác làm nên sự khác biệt ấy. Một số nghiên cứu uy tín trích dẫn số liệu cho thấy: nếu đứa trẻ nhận thói quen chủ động vận động mỗi ngày, cha mẹ làm gương ăn uống lành mạnh,.insulin-chậm ”tác động tiêu cực” của gene lên thể trạng cân nặng bị giảm rõ rệt từ 30 đến 50% tỷ lệ mắc béo phì tiềm ẩn ẩn ngay từ nhỏ.

• Trường hợp Ước Chi, một bạn gái có từng đối diện nặng nề với di truyền béo phì từ bố mẹ những vẫn giữ nữ tính cơ thể cân đối suốt đại học nhờ kiểm soát khẩu phần và thường xuyên rèn luyện có kế hoạch trước kì thi.
• Hay nhiều trường hợp cộng đồng chia sẻ trên mạng xã hội nhiều bạn trẻ trong gia đình truyền thống “không thể gầy”, lập kế hoạch luyện tập phối hợp dùng trà thảo mộc kết hợp hạn chế thức ăn nhanh lại gây bất ngờ với chính người thân khi giảm được từ 8~13kg sau nửa năm.

Yếu tố di truyền hay sức mạnh của môi trường?

Các bệnh lí liên quan chuyển hóa không thể chỉ đổ tại hồi gen “xấu”, bất cứ cá nhân nào chủ động nâng cấp lối sống đều có khả năng kiểm soát cân nặng hiệu quả. Những cơ sở y khoa trên thế giới đồng thuận rằng: di truyền quan trọng, môi trường với thói quen sống thậm chí còn có sức chi phối quyết định hơn – đặc biệt ở độ tuổi từ thiếu niên dậy thì tới trưởng thành.

• Di truyền chỉ tạo ra “bước chuẩn bị” về sinh lý, cảm giác đói hoặc chuyển hóa năng lượng mà thôi.
• Lối sống mới quyết định bạn tác động mạnh hay làm lệch hướng xu hướng di truyền này ra sao.
• Bằng chứng thử nghiệm lâm sàng ở Hoa Kỳ, từ ngữ môi trường tích cực giúp thay đổi hormone kìm chế đói lên đến 40% tỷ lệ sinh hóa giảm cân.

Tóm lại, nghiên cứu hàng đầu kết luận “Béo phì rất cần cảnh giác yếu tố di truyền, nhưng can thiệp lối sống đúng tác động vừa mạnh, vừa bền vững lên chỉ số khối cơ thể (BMI) của từng cá nhân”.

Lời khuyên

Khi bản thân có tiền sử gia đình từng bị béo phì, thay vì mặc định số phận khó tránh khỏi, bạn nên chủ động phòng ngừa:

• Thăm khám và đo chỉ số nguy cơ từ nhỏ để bác sĩ, chuyên gia tư vấn lộ trình riêng.
• Lựa chọn song song phương pháp tự nhiên (trà thảo mộc hỗ trợ tiêu hóa, tinh dầu giảm thèm ăn, thảo dược điều hòa chuyển hóa) đi kèm ăn uống lành mạnh, gác bỏ thực phẩm công nghiệp snack lại.
• Luôn duy trì bài thể dục thể thao mỗi ngày từ 30–45 phút/lần.
• Lắng nghe cảnh báo từ cơ thể, tránh tự ý dùng sản phẩm dược phẩm chưa kiểm định: Hãy hỏi ý kiến chuyên gia.
• Tinh thần số một khi phòng ngừa vẫn là tự xây dựng khẩu phần năng lượng đều, đơn giản kèm nhiệt luyện ý chí cá nhân từng thành viên.

Với một số dòng sản phẩm thảo dược như trà thảo mộc, bột thiên nhiên sử dụng các thảo dược được kiểm định sạch – giàu chức năng chuyển hóa mỡ, người dùng cần: chỉ xem đây là phương pháp tăng hiệu quả, không nên thay thế toàn bộ tư vấn y khoa hay bỏ qua phác đồ cá nhân hóa.

Giới thiệu sản phẩm trà thảo mộc hỗ trợ thư giãn từ THAPHACO

• Sản phẩm 100% thiên nhiên chuẩn an toàn: Được sản xuất – chiết xuất từ vùng nguyên liệu sạch do chính THAPHACO Group kiểm soát
• Cam kết không pha tạp chất, không bảo quản hóa học
• Công nghệ sản xuất tiên tiến: sấy thăng hoa, sấy lạnh theo quy chuẩn
• Sản phẩm được chuyên gia nghiên cứu, tư vấn tận tâm từng đối tượng
• Được kiểm định an toàn thực phẩm, quy chuẩn quốc tế như HACCP, ISO 22000…Giúp mang lại sự an tâm cho người tiêu dùng hiện đại.

Liên hệ ngay: Công Ty TNHH Thảo Dược THAPHACO (Tấn Phát Group)

Hotline: 0902.984.792

Địa chỉ: 22/21 Đường số 21, Phường 8, Quận Gò Vấp, TP.HCM

Kết luận và lời khuyên

Béo phì đúng là có yếu tố di truyền, nhưng không bao giờ là quyết định duy nhất về vòng eo hay sức khỏe toàn thân của bạn.

Bạn hoàn toàn có thể tác động ngược lại – làm chủ chỉ số BMI và nguy cơ mắc bệnh mạn tính nhờ kết hợp thói quen khoa học với phòng ngừa tự nhiên an tâm.

Còn chờ gì nữa, hãy:

• Chủ động tham khảo và kiểm tra sức khỏe cùng chuyên gia y tế nếu gặp khó khăn về kiểm soát cân nặng
• Chọn đúng sản phẩm hỗ trợ tiêu chuẩn – an toàn, chẳng hạn như dòng trà thảo mộc, thực dưỡng lành mạnh tại THAPHACO
• Chia sẻ câu chuyện làm chủ cân nặng – cùng nâng cao đời sống của bạn và cả gia đình ngay từ hôm nay